نوشیدنی قهوه یکی از مشترکات اکثر کشورها است و حتی برخی از کشورها نظیر ترکیه سرو قهوه مخصوص به خود را دارند. قهوه یکی از نوشیدنی‌های محبوب در سراسر جهان است که تاریخچه ورود آن به کشورهای اروپایی بسیار شنیدنی است. امروز ده‌ها روش مختلف برای سرو این نوشیدنی وجود دارد که باعث شده افراد با ذائقه‌های مختلف بتوانند نوشیدنی قهوه مورد علاقه خود را داشته باشند. آشنایی با تاریخچه قهوه و اینکه کلا گیاه قهوه چیست، خرید این نوشیدنی را برای شما راحت‌تر می‌کند. البته اگر صاحب کافه هستید یا به فکر تأسیس آن هستید، دانستن این اطلاعات برای شما واجب و ضروری است.
اولین بار گیاه قهوه در کجا کشف شد؟
شاید برای شما هم سؤال باشد که اولین بار مردم کدام کشور دانه‌های قهوه را کشف کردند؟ اولین خاستگاه گیاه قهوه چیست؟ ممکن است فکر کنید گیاه قهوه برای اولین بار در برزیل یا کشورهای آمریکای لاتین رشد کرده است، اما در واقع این گیاه بومی کشورهای آفریقایی است و در ابتدا هیچ‌کس از وجود آن مطلع نبوده است. اولین نشانه‌های مربوط به کشف قهوه به قرن یازدهم میلادی می‌رسد، در آن زمان یک چوپان به نام کالدی متوجه می‌شود که گوسفندانش با خوردن برگ‌های یک درخت انرژی زیاد و فوق‌العاده‌ای پیدا می‌کنند و توجهش به گیاه قهوه جلب می‌شود.
پس از گذشت مدتی افراد قبیله گالا در اتیوپی دانه‌های این درخت را برای تولید روغن، با روغن حیوانی ترکیب کردند و متوجه انرژی‌زا بودن آن شدند. به‌این‌ترتیب اولین بار قهوه در اتیوپی کشف شد و مردم این کشور در ابتدا برای استفاده از خاصیت انرژی‌زایی قهوه، آن را به شکل روغن درآوردند و مصرف کردند؛ اما به‌تدریج و در اوایل قرن دوازدهم میلادی روش مصرف قهوه در اتیوپی تغییر کرد و به شکل نوشیدنی سرو شد.
قهوه و ورود آن به عربستان و جهان اسلام
نوشیدنی قهوه، نوشیدنی بسیار محبوب مردم عرب‌زبان است و این نوشیدنی شگفت‌انگیز به‌تدریج در قرن چهاردهم از اتیوپی به کشور عربستان و جهان اسلام وارد شد. همان‌طور که می‌دانید اکثر مردم عربستان مسلمان بودند و طبق قوانین شرع مصرف نوشیدنی‌های الکلی انرژی‌زا در بین مردم مسلمان ممنوع بود؛ اما پس از آشنایی با گیاه قهوه و سرو آن، این نوشیدنی در بین مردم عربستان بسیار محبوب شد؛ زیرا این نوشیدنی بدون الکل بود و خاصیت انرژی‌زایی فوق‌العاده‌ای داشت.
در نتیجه تعداد مصرف‌کنندگان قهوه بسیار بالا رفت و به همین دلیل کشت قهوه در یمن نیز شروع شد. به‌این‌ترتیب عربستان بستری بود برای ورود نوشیدنی قهوه به سایر کشورها از جمله ترکیه. در قرن پانزدهم قهوه به ترکیه وارد شد و در ابتدا نوشیدن آن فقط مختص افراد قصرنشین بود؛ اما به‌تدریج نوشیدن قهوه در بین مردم ثروتمند ترکیه رواج یافت، همچنین مردم ترکیه برای سرو قهوه روش مخصوص خود یعنی قهوه ترک را ابداع کردند. ترکیه بسیار به کشورهای اروپایی نزدیک بود و همین نزدیکی باعث ورود نوشیدنی اعجاب‌انگیز قهوه به کشورهای اروپایی شد.
نحوه ورود گیاه قهوه به ایران
بسیاری از افراد فکر می‌کنند قهوه بعد از چای به ایران وارد شده است، در صورتی که قهوه بسیار زودتر از چای توسط زائران مکه و در عصر صفوی وارد ایران شد؛ اما پس از ورود چای به ایران، قهوه محبوبیت خود را در بین ایرانیان از دست داد که علت آن می‌تواند امکان کشت چای در ایران باشد. نوشیدن قهوه در دوران صفویان در بین ایرانیان بسیار رواج داشت، به طوری که شاه‌عباس صفوی برای سرو قهوه مراسم خاصی برگزار می‌کرده است.
از قدیم‌الایام در نقاط مختلف ایران، قهوه‌خانه‌هایی وجود داشته‌اند که بهترین جا برای گذراندن اوقات فراغت مسافران بوده‌اند. در اکثر این قهوه‌خانه‌ها به جای قهوه، چای سرو می‌شد اما تأسیس اولین قهوه‌خانه در ایران، به دوران سلطنت شاه طهماسب صفوی می‌رسد. اولین قهوه‌خانه در شهر قزوین تأسیس شد و بعدها در دوران شاه‌عباس صفوی تأسیس قهوه‌خانه در اصفهان گسترش یافت که محلی برای نوشیدن قهوه بود. به‌این‌ترتیب اولین آشنایی ایرانیان با گیاه قهوه، به دوران صفوی و سفر زائران ایرانی به مکه برمی‌گردد.
گیاه قهوه چگونه به کشورهای اروپایی راه یافت؟
تا اینجا دانستیم که خاستگاه اصلی گیاه قهوه چیست و در چه کشورهایی اول سرو می‌شده است. برخی فکر می‌کنند قهوه یک نوشیدنی اروپایی است و ما این طرز تهیه این نوشیدنی را از کشورهای اروپایی فراگرفته‌ایم؛ اما در واقع قهوه برای اولین بار در اتیوپی کشف شد و ابتدا به کشورهای مسلمان نظیر عربستان و ترکیه راه یافت. ترکیه به سبب نزدیکی به اروپا، مقصد بسیاری از تجار اروپایی بود و در خلال همین سفرها تجار اروپایی با قهوه آشنا شدند.
اولین اروپاییانی که در کشور خود قهوه سرو کردند، ونیزی‌ها بودند زیرا تجار ونیزی اولین افرادی بودند که برای فروش در ایتالیا از ترکیه قهوه خریدند. پس از ونیز آوازه نوشیدنی قهوه و طعم بی‌نظیر آن در سراسر اروپا پیچید و این نوشیدنی گرم و دلپذیر کم‌کم به تمام کشورهای اروپایی نظیر فرانسه، انگلستان و هلند وارد شد.
گیاه‌شناسی گیاه قهوه
شاید برای بسیاری از افراد سؤال باشد که گیاه قهوه چیست؟ چه شکلی است؟ بوته است یا درخت؟ به همین دلیل درباره گیاه‌شناسی قهوه نیز صحبت می‌کنیم. گیاه قهوه در اصل درختی است که ممکن است ارتفاع آن به 5 متر هم برسد و این درخت چندین گونه دارد که می‌توان از آن‌ها دانه قهوه را برداشت کرد. به‌طورکلی گونه‌های درخت قهوه شامل موارد زیر هستند:
- گونه لیبریکا
- گونه موریتیانا
- گونه راکیموسا
- گونه استنوفیلا
- گونه عربیکا
- گونه کانیفورا
در این بین گونه‌های عربیکا و کانیفورا دو گونه اصلی هستند که برای مقاصد تجاری کشت می‌شوند.
تمام گونه‌های گیاه قهوه مربوط به خانواده روناسیان هستند که در تمام سال سبز می‌مانند. برگ‌های درخت قهوه سبز تیره و براق هستند که معمولا شکل ساده‌ای دارند. گل‌های گیاه قهوه، به رنگ سفید بوده و بوی خوشایندی دارند. این گل‌ها تبدیل به میوه‌های نارس درخت قهوه می‌شوند که سبز رنگ هستند.
میوه‌های نارس و سبز رنگ قهوه، به‌تدریج زردرنگ می‌شوند و در نهایت وقتی می‌رسند به رنگ قرمز درمی‌آیند. معمولا میوه‌های قهوه شامل دو دانه هستند ولی گاهی ممکن است 5 تا 10 درصد میوه‌ها فقط یک‌دانه داشته باشند. زمان رسیدن میوه‌های قهوه در گونه‌های مختلف با هم متفاوت است.